Nga Prof.Pal Nikolli
Ndryshimet klimatike, të shkaktuara kryesisht nga aktivitetet njerëzore, po çojnë në një shkrirje të përshpejtuar të akullnajave dhe gletçerëve në të gjithë botën. Ky fenomen është një nga faktorët kryesorë që kontribuon në rritjen globale të nivelit të detit (Global Sea Level Rise), duke kërcënuar ekosistemet bregdetare, infrastrukturën dhe popullsinë që jeton pranë detit.
Shkalla e ngritjes së nivelit të detit
Sipas NASA dhe Komisionit Ndërkombëtar për Ndryshimet Klimatike (IPCC), niveli mesatar i detit në botë është rritur 20–24 centimetra që nga fillimi i shekullit të 20-të (NASA, 2023). Megjithatë, shkalla e rritjes po përshpejtohet:
– Në periudhën 1900–1990, ujit u ngrit mesatarisht 1.4 mm në vit.
– Nga viti 1993 e në vazhdim, shkalla e nivelit është rritur në 3.4 mm në vit, pjesërisht për shkak të shkrirjes së përshpejtuar të akullnajave në Groenlandë dhe Antarktidë (IPCC, 2021).
Roli i akullnajave në ngritjen e nivelit të ujit
Akullnajat dhe gletçerët përmbajnë mbi 68% të ujërave të ëmbla të Tokës (NSIDC, 2022). Kur ato shkrihen, uji rrjedh në oqeanet, duke rritur vëllimin e tyre. Studimet tregojnë se:
– Grinlanda humb rreth 279 miliardë ton akull në vit, duke kontribuar ndjeshëm në ngritjen e nivelit të ujit (Shepherd et al., 2020).
– Antarktida po shkrin gjithashtu në një ritëm alarmues, veçanërisht në zonën perëndimore (Rignot et al., 2019).
Parashikimet për të ardhmen
Nëse emetimet e gazrave serrë vazhdojnë të rriten pa kontroll, IPCC parashikon se:
– Deri në vitin 2100, niveli i detit mund të rritet deri në 1 metër ose më shumë në skenarin më pesimist (IPCC, 2021).
– Qytete bregdetare, si Miami, Tokio, dhe Rotterdam, janë veçanërisht të rrezikuara nga përmbytjet e shpeshta dhe erozioni i bregdetit.
Ndikimi në bregdetin Shqiptar
Edhe Shqipëria është e prekur nga ky fenomen. Sipas Programit të Mjedisit të OKB (UNEP), zonat si:
– Laguna e Nartës
– Zona e Divjakës
– etj., gjate bregdetit te Adriatikut,
janë të rrezikuara nga erozioni dhe përmbytjet në dekadat e ardhshme nëse trendi aktual vazhdon (UNEP, 2020).
Çfarë mund të bëhet?
Për të minimizuar ndikimet, është e nevojshme:
1. Reduktimi i emetimeve të gazrave serrë për të ngadalësuar ngrohjen globale.
2. Përshtatja e infrastrukturës bregdetare (p.sh., ndërtime mbrojtëse, ripërtëritje e ekosistemeve etj).
3. Monitorimi i vazhdueshëm i shkrirjes së akullnajave dhe nivelit të detit.
Ky fenomen kërkon vëmendje të menjëhershme, pasi ndikon jo vetëm në mjedisin, por edhe në ekonominë dhe jetën e miliona njerëzve në të gjithë botën.
Referencat
– IPCC (2021). Climate Change 2021: The Physical Science Basis.
– NASA (2023). Sea Level Rise: Overview.
– NSIDC (2022). Glaciers and Climate Change.
– Shepherd et al. (2020). Mass balance of the Greenland Ice Sheet.
– UNEP (2020). Climate Change Adaptation in Albania.
