Nga Prof.Pal Nikolli
Një sistem elektoral rajonal ku mandatet shpërndahen në bazë të njësive gjeografike me popullsi të ndryshme mund të çojë në pabarazi në vlerën e votës, duke krijuar dyshime për drejtësinë dhe proporcionalitetin e tij. Nëse, për shembull, në Rajonin A një kandidat fiton mandatin me 10,000 vota, ndërsa në Rajonin B mandati fitohet me vetëm 8,000 vota, del qartë se votuesit e Rajonit B kanë më shumë ndikim për mandat sesa ata të Rajonit A.
1. Shkelje e parimit të “Votës së barabartë”
Sipas parimit demokratik të “një person, një votë, e njëjta vlerë”, çdo votë duhet të ketë peshë të njëjtë në vendimmarrje (Dahl, 1989). Megjithatë, në sistemin e përshkruar:
– 10,000 vota = 1 mandat (Rajoni A) → çdo votë vlen 0.0001 mandat
– 8,000 vota = 1 mandat (Rajoni B) → çdo votë vlen 0.000125 mandat
Kjo do të thotë se vota e një qytetari në Rajonin B vlen 25% më shumë se ajo e një qytetari në Rajonin A, gjë që cenon barazinë elektorale.
2. Mospërputhje midis votave dhe përfaqësimit
Nëse rajone të vogla marrin të njëjtin numër mandatesh si rajone më të mëdha, krijohet një pabarazi në përfaqësim. Për shembull:
– Nëse Rajoni X (50,000 banorë) zgjedh 5 deputetë (1 mandat për 10,000 vota),
– Ndërsa Rajoni Y (40,000 banorë) zgjedh gjithashtu 5 deputetë (1 mandat për 8,000 vota), atëherë 40,000 vetë në Rajonin Y kanë të njëjtën fuqi si 50,000 në Rajonin X—një formë mbipërfaqësimi që bie ndesh me drejtësinë elektorale (Lijphart, 2012).
3. Rreziku i manipulimit (Gerrymandering)
Kur kufijtë e rajoneve mund të ndryshohen në mënyrë strategjike, partitë politike mund të përforcojnë përfitimet e tyre duke:
– Grumbulluar votuesit e kundërshtarit në pak rajone (“packing”),
– Ose shpërndarë ata në mënyra që dobësojnë ndikimin e tyre (“cracking”) (McGann et al., 2016).
Kjo e bën sistemin jo vetëm të padrejtë, por edhe më pak përfaqësues të vullnetit të elektoratit.
A është ky sistem demokratik dhe proporcional?
– Jo plotësisht demokratik, sepse shkel barazinë e votës (Dworkin, 2000).
– Jo proporcional, pasi rezultatet globale të votave mund të mos pasqyrohen në shpërndarjen e mandateve (Gallagher, 1991).
– Mund të justifikohet vetëm nëse rajoneve u jepet rëndësi si njësi politike të veçanta (p.sh., në sisteme federale), por edhe atëherë mbetet i diskutueshëm.
Krahasim me sisteme alternative
– Sistemi proporcional: Shpërndan mandatet sipas përqindjes së votave, duke garantuar përfaqësim më të saktë (Norris, 2004).
– Sistemi rajonal i riformuar: Nëse rajoneve u caktohen mandate në përpjesëtim me popullsinë, pabarazia zvogëlohet.
Përfundim
Një sistem elektoral ku mandatet fitohen me pragje të ndryshme votash në rajone të ndryshme cenon parimin e votës së barabartë dhe mund të çojë në përfaqësim të shtrembër. Edhe pse mund të ketë arsyetime politike për ekzistencën e tij (p.sh., mbrojtja e pakicave), ai mbetet në kundërshtim me idealet demokratike të barazisë dhe proporcionalitetit.
Referencat:
– Dahl, R. (1989). Democracy and Its Critics.
– Lijphart, A. (2012). Patterns of Democracy.
– McGann, A. et al. (2016). Gerrymandering in America.
– Dworkin, R. (2000). Sovereign Virtue: The Theory and Practice of Equality.
– Gallagher, M. (1991). “Proportionality, Disproportionality and Electoral Systems”.
– Norris, P. (2004). Electoral Engineering: Voting Rules and Political Behavior.
Ky shënim mund të përdoret si material analitik për diskutime rreth reformave elektorale, duke theksuar rëndësinë e drejtësisë në sistemin votues.
All reactions:
9Av Nikoll Kola, Zenel Hoxha and 7 others
