Theodore Dreiser është një nga shkrimtarët më të rëndësishëm të letërsisë amerikane të fillimshekullit XX, përfaqësues i denjë i realizmit natyralist.
Lindi më 27 gusht 1871 në Terre Haute, Indiana, në një familje të varfër me prirje të forta fetare. Jeta e tij e hershme ishte e mbushur me vështirësi ekonomike, të cilat ndikuan thellë në botëkuptimin dhe në stilin e tij letrar. Romani i tij i parë, “Sister Carrie” (1900), ndonëse fillimisht u prit me skepticizëm dhe u censurua për “pamoralitet”, është sot i konsideruar një vepër themelore e realizmit amerikan.
Ajo rrëfen historinë e një vajze të re që largohet nga provinca për në Çikago dhe më pas në Nju Jork, në kërkim të suksesit, por edhe duke u përballur me pasojat e një shoqërie të pandjeshme dhe konsumeriste. Stili i Dreiserit është shpesh i zhveshur nga ornamentet stilistike, por i fuqishëm në përshkrimin e luftës për mbijetesë, përplasjes midis dëshirave individuale dhe realitetit social. Vepra e tij më e njohur është An American Tragedy (1925), bazuar në një ngjarje të vërtetë, që e shndërroi Dreiserin në një figurë letrare të diskutuar dhe të vlerësuar.
Ky roman shqyrton ambicien, moralin, klasat shoqërore dhe tragjedinë e një të riu që përpiqet me çdo kusht të ngjitet në shoqëri, duke përfunduar në rrënim. Dreiser nuk i shmangej temave të vështira. Ai trajtonte seksin, lakminë, ambicien dhe fatalitetin me një sinqeritet të rrallë për kohën. Vepra e tij shpesh u përball me censurë, por ai mbeti i palëkundur në qasjen e tij realiste. Për këtë arsye, konsiderohet pararendës i shumë shkrimtarëve amerikanë të mëvonshëm, përfshirë Faulkner, Steinbeck dhe Mailer. Përveç romaneve, ai shkroi ese, tregime dhe artikuj socialë.
Dreiser ishte, gjithashtu, aktiv në fushën e drejtësisë sociale dhe një kritik i hapur i kapitalizmit amerikan. Në vitet ’30, ai u bë simpatizant i socializmit dhe vizitoi Bashkimin Sovjetik, gjë që shkaktoi debate në opinionin publik. Jeta e tij personale ishte po aq e trazuar sa edhe personazhet që krijonte. I dashuruar pas grave, shpesh i përfshirë në skandale, ai nuk e jetoi një jetë të qetë, por gjithmonë besonte se arti duhet të pasqyrojë të vërtetën, sado e dhimbshme të jetë ajo.
Theodore Dreiser vdiq më 28 dhjetor 1945, por trashëgimia e tij vazhdon të mbetet e gjallë në letërsinë botërore. Ai është një zë i ndershëm i realitetit të ashpër amerikan, një vëzhgues i pamëshirshëm i ndarjes së klasave dhe i luftës për ekzistencë. Vepra e tij sfidon ende moralin konvencional dhe kërkon përgjigje për pyetjet që njerëzimi vazhdon të ngrejë: çfarë është suksesi? Çfarë jemi të gatshëm të bëjmë për ta arritur atë? Dhe në fund, a ia vlen?
