Më 25 korrik të vitit 1942, opera e mirënjohur e Verdit, “La Traviata”, u vu për herë të parë në kryeqytetin shqiptar.
Operën e Giuseppe Verdi-t e solli kompania artistike italiane “Carro di Tespi Lirico”. Në vitin 1929 qeveria fashiste e Romës krijoi katër trupa teatrale shëtitëse që morën emërtimin “Carri di Tespi” (“Qerret e Tespit”). “Carro di Tespi Lirico” mbulonte operën dhe këngën lirike, ndërsa tri të tjerat vinin në skenë pjesë teatrale.
Synimi i këtyre trupave ishte që të përçonte, deri tek fashat më të izoluara të shoqërisë, teatrin dhe operën lirike. Me përjashtim të “La Traviata”, trupa Carro di Tespi Lirico dha edhe disa shfaqje të tjera në korrik të 1942. Me gjasë, kjo ishte hera e parë që një opera lirike vihej në skenë në Shqipëri. Skena u vendos në krye të Viale del Impero (sot “Bulevardi Dëshmorët e Kombit”), në lartësinë ku sot ndodhet sheshi “Nënë Tereza”.
TRI AKTET
Në korrik të vitit 1942, trupa “Carro di Tespi Lirico” mbërriti në Tiranë dhe dha disa shfaqje, mes tyre operën “La Traviata”. Skena u vendos në krye të “Viale del Impero”, atje ku sot gjendet bulevardi “Dëshmorët e Kombit”, në lartësinë e sheshit “Nënë Tereza”. Duket qartë ndërtesa që sot i përket Rektoratit të Universitetit të Tiranës dhe Akademisë së Studimeve Albanologjike, e cila ende ishte në ndërtim e sipër. Në këtë fotografi bën përshtypje edhe peizazhi i atëhershëm i Tiranës: fotografia mbizotërohet nga mali i Dajtit, kurse djathtas-lart, në thellësi, shquhet mauzoleumi i Nënës Mbretëreshë, ndërtuar nga Mbreti Zog I.
La Traviata është një opera e tre akteve nga Xhuzepe Verdit e vendosur në një libret italiane nga Francesco Maria Piave. Ajo është e bazuar në “La Dame aux Camélias” (1852), një dramë e përshtatur nga romani nga Alexandre Dumas, fils. Opera në fillim u titullua Violeta, për shkak te personazhit kryesor që ishte Violeta. Ajo është kryer për herë të parë më 6 mars 1853 në shtëpinë e operës La Fenice në Venecia. Piave dhe Verdi donte për të ndjekur Dumas në dhënien opera një mjedis bashkëkohor, por autoritetet në La Fenice këmbënguli që ajo të jetë vendosur në të kaluarën, “c. 1700”. Kjo nuk ishte deri 1880 se kompozitori dhe dëshirat origjinale libretist-së janë kryer dhe prodhime “realiste” ishin inskenuar.
“Traviata” e Verdit është një opera shumë e famshme në botë, e cila është bazuar në veprën “Zonja me kamelie” e Alexander Dyma. Bëhet fjalë për një histori të një kurtizaneje, e cila dashurohet me një fisnik, por i ati i djalit e pengon dashurinë e tyre. Regjisori tregon se e veçanta e veprës që vjen vetëm me aktin e tretë, qëndron në faktin se në të gjitha operat Alfredo vjen dhe Violeta vdes në krahët e tij, ndërsa pohon se kur ka lexuar librin ka vënë re se ajo vdes vetëm dhe ai shfaqjen e ka trajtuar si një ëndërr që shikon Violeta në gjumë.
Vepra që erdhi për herë të parë në Metropol, “Traviata”, sipas regjisorit që nga emri do të thotë e rrënjosur ose e kalbur dhe bëhet fjalë për shoqërinë e kalbur që na rrethon dhe na kalb të gjithëve pak nga pak. “Tematika e veprës është e mbështetur tek paragjykimet e kohës. Violeta në fund ikën drejt qiellit dhe nuk bie në tokë, pra këtu është dhe mesazhi, që shoqëria e kalbur që na rrethon mund të na marrigjithçka, por vetëm shpirtin jo, sepse ai do të fluturojë i lirë përgjithmonë, s’na e prekin dot”, pohon regjisori i “Traviatës”. Opera “La Traviata” bën pjesë tek e ashtuquajtura sipas historisë së muzikës triologji popullore, ku bëjnë pjesë tre operat “Il Trovatore”, “Rigoletto” dhe “La Traviata”, të cilat janë tri operat më të shfaqura në botë. Në qendër të veprës është kurtizania Violeta Valery, që për hir të dashurisë me fisnikun Alfredo Germont, braktis jetën prej kurtizaneje.
Dashuria e tyre përçahet nga i ati i Alfredos Giorgio Germont, i cili donte një të ardhme më të mirë për të birin. Violeta mbyt dashurinë e saj, duke sakrifikuar veten, gjë e cila e sëmur atë shpirtërisht dhe fizikisht. Dhe në këtë akt të tretë ajo është në fundin e jetës së saj. Në momentin kur Violeta mendon se ka marr fund çdo gjë, Anina i jep lajmin e gëzueshëm për ardhjen e Alfredos. Takimi i tyre është pika kulmore e shfaqjes. Alfredo ndihet në faj për gjendjen që i ka shkaktuar Violetës dhe i premton asaj një jetë më të mirë.
Të dy “dehen” për një çast nga imazhi i një të ardhme të bukur larg Parisit. Por kthimi në realitet është i shpejtë, për shkak të shëndetit të saj të brishtë. Në çastet e fundit të jetës së saj hyn i ati i Alfredos, zemrën e të cilit e ka pushtuar pendimi. Violeta thërret Alfredon pranë vetes, i jep amanetin e fundit për femrën që do ta zëvendësojë dhe i premton se do të lutet nga parajsa për ta.
