nga Prof.Pal Nikolli
Për dekada, sistemi politik shqiptar është mbërthyer në një qark vicioz të dualizmit, ku dy fuqi kryesore kanë alternuar në pushtet pa arritur të krijojnë një demokraci të qëndrueshme dhe të shëndoshë. Ky realitet nuk është thjesht një ndërrim i pushtetit midis dy ideologjive, por një mekanizëm i përsosur për të ruajtur status-quonë dhe për të shpërndarë influencën dhe burimet në mënyrë oligarkike. Fenomeni nuk është i ri, por thellësia e krizës që ka krijuar i bën të parashikueshme pasojat katastrofike për të ardhmen e vendit.
Thellimi i korrupsionit sistemik.
Njëri prej poleve të këtij dualizmi ka arritur të sigurojë mandatin e katërt të njëpasnjëshëm, një fenomen i pazakontë në demokracitë perëndimore. Megjithatë, kjo qëndrueshmëri nuk rrjedh nga një besim i thellë ideologjik i elektoratit, por nga një kontroll i ngushtë i institucioneve dhe burimeve shtetërore. Akuzat për korrupsion dhe nepotizëm nuk janë thjesht retorikë politike, por janë të dokumentuara dhe të përsëritura. Shpërndarja e koncesioneve, tenderëve publik dhe kontratave në mënyrë jo transparente është bërë një normë. Fakti që edhe liderët e lartë pranojnë ekzistencën e “kënetave të korrupsionit” është sinqerisht tronditës, por edhe më shqetësuese është mungesa e veprimeve konkrete për të zhdukur këto këneta. Një sistem i tillë nuk është thjesht i dëmshëm; ai është kriminal dhe pengesë kryesore për zhvillimin e vendit.
Opozita e papërgatitur dhe mungesa e alternativës.
Në anën tjetër, opozita tradicionale dështon të paraqesë një alternativë të besueshme. E mbushur me të njëjtën elitë që e ka shpërdoruar pushtetin në të kaluarën, ajo nuk ofron as një program të ri, as një frymëzim për të ardhmen. Në vend që të fokusohet në platforma politike dhe reforma të nevojshme, ajo përdor të njëjtën retorikë të vakët dhe strategji konfrontive, duke e reduktuar politikën në një lojë mes dy poleve, ku humbësi i vetëm është qytetari. Refuzimi i kësaj force për të modernizuar strukturat e saj dhe për të krijuar një vizion të qartë për vendin e bën atë pjesë të problemit, jo të zgjidhjes. Elektorati nuk është para një zgjedhjeje, por para një dileme: të vazhdojë me diçka të njohur por të dëmshme, ose të kthehet në diçka të njohur por të dëmshme gjithashtu.
Aleanca e fshehtë kundër demokracisë.
Aspekti më alarmant i këtij fenomeni është bashkëpunimi i dukshëm midis këtyre dy forcave kur vjen puna për të mbrojtur status-quonë dhe për të mbyllur hapësirën politike për konkurrentë të rinj. Në vend që të konkurrojnë me ide, ato bashkëpunojnë për të modifikuar rregullat e lojës në mënyrë që të përjashtojnë kërcënimet e jashtme. Reforma e sistemit elektoral është shembulli klasik i kësaj strategjie. Në vend që të krijojnë një sistem më të hapur dhe më të drejtë, modifikimet ligjore synojnë të forcojnë duopolin ekzistues. Kjo nuk është demokraci; kjo është një oligarki e maskuar me procese demokratike.
Rrugëdalja: një thirrje për rindërtim sistemik.
Rrugëdalja nga kjo impasë nuk do të vijë nga vetë këto dy forca, të cilat kanë treguar se kanë interesa të ngushta për të ruajtur sistemin aktual. Zgjidhja duhet të vijë nga një lëvizje e gjerë shoqërore dhe politike që kërkon:
1. Transparencë dhe llogari-dhënie absolute: Forcimi i institucioneve të pavarura, si organeve të hetimit dhe prokurorisë anti-korrupsion, është jetik. Ato duhet të kenë burime dhe autoritet të pakufizuar për të hetuar dhe ndëshkuar çdo abuzim, pa marrë parasysh nivelin e personit të përfshirë.
2. Hapja e skenës politike: Reforma thelbësore e sistemit elektoral dhe e ligjeve që rregullojnë partitë politike është e domosdoshme. Duhet krijuar një mjedis ku partitë e reja dhe kandidatët e pavarur të kenë shanse të barabarta për të konkurruar dhe për t’u dëgjuar.
3. Roli aktiv i shoqërisë civile dhe medias: Shoqëria civile dhe mediat e pavarura duhet të jenë rojet e vërteta të demokracisë. Ato duhet të vazhdojnë të ushtrojnë presion të vazhdueshëm për llogari-dhënie dhe të lajmerojnë publikun për abuzimet e pushtetit.
4. Angazhim i vazhdueshëm ndërkombëtar: Partnerët strategjikë të Shqipërisë, si Bashkimi Evropian dhe SHBA, duhet të vazhdojnë të kërkojnë reforma të vërteta dhe të mos heshtin për shkeljet demokratike. Procesi i integrimit duhet të jetë i lidhur pazgjidhshmërisht me përmirësimin konkret të gjendjes demokratike në vend.
Përfundimisht, e ardhmja e Shqipërisë nuk duhet të jetë peng i një loje të ngurtë ndërmjet dy forceve të së kaluarës. Kjo është një betejë për thelbin e demokracisë. Kërkohet një përpjekje e përbashkët e të gjithë qytetarëve që duan një Shqipëri të ndritur, të shndërruar nga transparenca, meritokracia dhe drejtësia. Koha për të qëndruar menjanë ka ikur. Koha për të kërkuar dhe kërkuar më shumë ka ardhur.
Dualizmi i pushtetit dhe pengesa për demokracinë Shqiptare.
Për dekada, sistemi politik shqiptar është mbërthyer në një qark vicioz të dualizmit, ku dy fuqi kryesore kanë alternuar në pushtet pa arritur të krijojnë një demokraci të qëndrueshme dhe të shëndoshë. Ky realitet nuk është thjesht një ndërrim i pushtetit midis dy ideologjive, por një mekanizëm i përsosur për të ruajtur status-quonë dhe për të shpërndarë influencën dhe burimet në mënyrë oligarkike. Fenomeni nuk është i ri, por thellësia e krizës që ka krijuar i bën të parashikueshme pasojat katastrofike për të ardhmen e vendit.
Thellimi i korrupsionit sistemik.
Njëri prej poleve të këtij dualizmi ka arritur të sigurojë mandatin e katërt të njëpasnjëshëm, një fenomen i pazakontë në demokracitë perëndimore. Megjithatë, kjo qëndrueshmëri nuk rrjedh nga një besim i thellë ideologjik i elektoratit, por nga një kontroll i ngushtë i institucioneve dhe burimeve shtetërore. Akuzat për korrupsion dhe nepotizëm nuk janë thjesht retorikë politike, por janë të dokumentuara dhe të përsëritura. Shpërndarja e koncesioneve, tenderëve publik dhe kontratave në mënyrë jo transparente është bërë një normë. Fakti që edhe liderët e lartë pranojnë ekzistencën e “kënetave të korrupsionit” është sinqerisht tronditës, por edhe më shqetësuese është mungesa e veprimeve konkrete për të zhdukur këto këneta. Një sistem i tillë nuk është thjesht i dëmshëm; ai është kriminal dhe pengesë kryesore për zhvillimin e vendit.
Opozita e papërgatitur dhe mungesa e alternativës.
Në anën tjetër, opozita tradicionale dështon të paraqesë një alternativë të besueshme. E mbushur me të njëjtën elitë që e ka shpërdoruar pushtetin në të kaluarën, ajo nuk ofron as një program të ri, as një frymëzim për të ardhmen. Në vend që të fokusohet në platforma politike dhe reforma të nevojshme, ajo përdor të njëjtën retorikë të vakët dhe strategji konfrontive, duke e reduktuar politikën në një lojë mes dy poleve, ku humbësi i vetëm është qytetari. Refuzimi i kësaj force për të modernizuar strukturat e saj dhe për të krijuar një vizion të qartë për vendin e bën atë pjesë të problemit, jo të zgjidhjes. Elektorati nuk është para një zgjedhjeje, por para një dileme: të vazhdojë me diçka të njohur por të dëmshme, ose të kthehet në diçka të njohur por të dëmshme gjithashtu.
Aleanca e fshehtë kundër demokracisë.
Aspekti më alarmant i këtij fenomeni është bashkëpunimi i dukshëm midis këtyre dy forcave kur vjen puna për të mbrojtur status-quonë dhe për të mbyllur hapësirën politike për konkurrentë të rinj. Në vend që të konkurrojnë me ide, ato bashkëpunojnë për të modifikuar rregullat e lojës në mënyrë që të përjashtojnë kërcënimet e jashtme. Reforma e sistemit elektoral është shembulli klasik i kësaj strategjie. Në vend që të krijojnë një sistem më të hapur dhe më të drejtë, modifikimet ligjore synojnë të forcojnë duopolin ekzistues. Kjo nuk është demokraci; kjo është një oligarki e maskuar me procese demokratike.
Rrugëdalja: një thirrje për rindërtim sistemik.
Rrugëdalja nga kjo impasë nuk do të vijë nga vetë këto dy forca, të cilat kanë treguar se kanë interesa të ngushta për të ruajtur sistemin aktual. Zgjidhja duhet të vijë nga një lëvizje e gjerë shoqërore dhe politike që kërkon:
1. Transparencë dhe llogari-dhënie absolute: Forcimi i institucioneve të pavarura, si organeve të hetimit dhe prokurorisë anti-korrupsion, është jetik. Ato duhet të kenë burime dhe autoritet të pakufizuar për të hetuar dhe ndëshkuar çdo abuzim, pa marrë parasysh nivelin e personit të përfshirë.
2. Hapja e skenës politike: Reforma thelbësore e sistemit elektoral dhe e ligjeve që rregullojnë partitë politike është e domosdoshme. Duhet krijuar një mjedis ku partitë e reja dhe kandidatët e pavarur të kenë shanse të barabarta për të konkurruar dhe për t’u dëgjuar.
3. Roli aktiv i shoqërisë civile dhe medias: Shoqëria civile dhe mediat e pavarura duhet të jenë rojet e vërteta të demokracisë. Ato duhet të vazhdojnë të ushtrojnë presion të vazhdueshëm për llogari-dhënie dhe të lajmerojnë publikun për abuzimet e pushtetit.
4. Angazhim i vazhdueshëm ndërkombëtar: Partnerët strategjikë të Shqipërisë, si Bashkimi Evropian dhe SHBA, duhet të vazhdojnë të kërkojnë reforma të vërteta dhe të mos heshtin për shkeljet demokratike. Procesi i integrimit duhet të jetë i lidhur pazgjidhshmërisht me përmirësimin konkret të gjendjes demokratike në vend.
Përfundimisht, e ardhmja e Shqipërisë nuk duhet të jetë peng i një loje të ngurtë ndërmjet dy forceve të së kaluarës. Kjo është një betejë për thelbin e demokracisë. Kërkohet një përpjekje e përbashkët e të gjithë qytetarëve që duan një Shqipëri të ndritur, të shndërruar nga transparenca, meritokracia dhe drejtësia. Koha për të qëndruar menjanë ka ikur. Koha për të kërkuar dhe kërkuar më shumë ka ardhur.
