nga Prof.Pal Nikolli
Në demokracitë moderne, një nga pyetjet më themelore, por shpesh e nënvlerësuar, është: sa deputetë duhet t’i përfaqësojnë qytetarët në parlament? Për Shqipërinë, vendi me rreth 2.4 milion banorë, kjo pyetje nuk është thjesht akademike: aktualisht parlamenti ka 140 deputetë, një numër që garanton përfaqësim të gjerë, por që ngre gjithashtu pyetje mbi efikasitetin e vendimmarrjes dhe kostot administrative.
Madhësia optimale e një parlamenti nuk është një formulë matematike e fiksuar, por një kompromis mes përfaqësimit të drejtë dhe aftësisë për të vepruar shpejt dhe efektivisht. Njohuritë ndërkombëtare ofrojnë udhëzime të vlefshme. Rregulli i kubit, i sugjeruar nga Taagepera, sugjeron se numri i deputetëve duhet të jetë afërsisht sa rrënja kubike e numrit të popullsisë (në miliona). Për Shqipërinë, kjo rezulton me rreth 134 deputetë – një pikënisje e arsyeshme për debat.
Kur krahasojmë Shqipërinë me vendet e Bashkimit Evropian me popullsi të ngjashme, vihet re një ndryshim interesant. Sllovenia, me 2.1 milion banorë, ka 90 deputetë (~4.2 për 100,000 banorë), ndërsa Lituania, me 2.8 milion, ka 141 deputetë (~5 për 100,000 banorë). Shqipëria me 140 deputetë ka rreth 5.8 deputetë për 100,000 banorë, pak mbi mesataren e vendeve të ngjashme, duke siguruar një përfaqësim të gjerë, por me kosto të lartë administrative.
Nga një këndvështrim politik, reduktimi i numrit të deputetëve mund të rrisë efikasitetin e vendimmarrjes, por duhet të balançohet me ruajtjen e përfaqësimit të grupeve të vogla dhe rajoneve të ndryshme. Një reduktim drastik në 100 deputetë mund të jetë efikas, por do të vinte në rrezik përfaqësimin e minoriteteve dhe balancën rajonale. Ndërkohë, një parlament me 120–130 deputetë duket të jetë kompromisi më i arsyeshëm: mjaftueshëm i madh për përfaqësim të drejtë, por më racional për nga kostoja dhe efikasiteti.
Rekomandimi i këtij studimi është i qartë: Shqipëria mund të mbajë një numër deputetësh midis 110 dhe 130, varësisht nga prioritetet politike. Nëse synohet ruajtja e traditës dhe përfaqësimi i gjerë, 130 deputetë janë optimal; për një qeverisje më të kompaktë dhe racionalizim shpenzimesh, 120 deputetë do të ishin një zgjedhje e mençur. Çdo vendim mbi madhësinë e parlamentit duhet të shoqërohet me rishikim kushtetues dhe konsultim publik, duke garantuar se demokracia shqiptare nuk humbet nga një racionalizim administrativ.
Në përfundim, pyetja “sa deputetë duhet Shqipërisë?” nuk ka vetëm një përgjigje numerike. Ajo është një reflektim mbi ekuilibrin mes përfaqësimit dhe efikasitetit, mes historisë politike dhe nevojave moderne, mes kostos dhe legjitimitetit. Një parlament i mençur është ai që arrin të balancojë këto elemente, duke siguruar se qytetarët ndihen të përfaqësuar, ndërkohë që institucionet funksionojnë në mënyrë efektive.
