Nga Arian Galdini
Një mëngjes që të gjithë e pritën
Ka mëngjese që ndryshojnë trajtën e historisë, jo me fjalë, por me frymë.
Mëngjesi i 13 tetorit 2025 ishte i tillë.
Hamas liroi 20 pengjet e fundit që ishin gjallë, pas më shumë se dy vjetësh robërie.
Ky ishte kulmi i një armëpushimi të ndërmjetësuar nga Shtetet e Bashkuara, Egjipti dhe Katari, në kuadër të një plani me njëzet pika të propozuar nga Presidenti Donald Trump, i cili po zbatohet në fazën e parë.
Në të njëjtën ditë, Presidenti Trump vizitoi Izraelin dhe mbajti fjalim në Kneset, ku u prit nga deputetë dhe familjarë të pengjeve.
Në mbulimin mediatik, ky çast u përshkrua si “agimi i një Lindjeje të Mesme të re.”
Në atë mëngjes, nuk ishin vetëm pengjet që u kthyen në shtëpi, ishte besimi që rifitoi vendin në histori.
Liria që pritej, çlirimi i pengjeve si kthjellim moral
Kur një peng kthehet, rikthehet një univers i tërë, kujtimet, fjalët, fryma.
Lirimi i pengjeve është një nga ato pak momente kur politika përmbush misionin e shpirtit, të falë pa harruar, të ndihmojë pa u shitur, të shpëtojë pa u lavdëruar.
Sipas marrëveshjes së 9 tetorit 2025, Izraeli dhe Hamasi u pajtuan për fazën e parë të zbatimit, lirimin e pengjeve, shkëmbimin me të burgosur palestinezë (duke përfshirë 250 të burgosur), dhe tërheqje të kontrolluar të trupave izraelite nga disa pozicione urbane në Gaza, nën ndërmjetësimin e Shteteve të Bashkuara, Egjiptit dhe Katarit.
Në atë çast, liria nuk ishte më triumf ushtarak, por pjekuri njerëzore që pranon kufirin si formë shpëtimi.
Presidenti Trump në Jerusalem, magjistratura e një vizioni të ri…
Në Kneset, Presidenti Trump deklaroi publikisht:
“Izraeli dhe Hamasi kanë miratuar fazën e parë të Planit tonë të Paqes.”
Dhe shtoi:
“Të gjithë pengjet do të lirohen shumë shpejt dhe Izraeli do të tërheqë trupat në një vijë të dakordësuar si hapat e parë drejt një paqeje të fortë, të qëndrueshme dhe të përhershme.”
Në komunikimet e tij publike ai theksoi gjithashtu:
“Lufta ka marrë fund.”
Këto deklarata përmblidhnin thelbin e marrëveshjes, lirimin e pengjeve, vijën e dakordësuar të tërheqjes dhe ndalimin e luftimeve.
Pas fjalimit, u raportua zyrtarisht se ai u takua me familjarë të pengjeve dhe me përfaqësues të institucioneve që po mbikëqyrin zbatimin e marrëveshjes.
Parimet që e bëjnë aktin të qëndrueshëm
Ky çlirim nuk është thjesht një marrëveshje politike, as një ndalim zjarri mes forcash të lodhura nga përplasja.
Ai është një akt themelor i vetëdijes morale, një kthesë ku politika i dorëzon vendin etikës.
Nga ky moment, marrëdhëniet ndërmjet popujve dhe fuqive nuk maten më me dominim, por me aftësinë për të pranuar kufirin si formë të lirisë.
Pikërisht këtu lind doktrina e re që e kthen paqen në disiplinë të shpirtit.
Parimi i parë, “Kur pengu kthehet, paqja fillon”, është themeli mbi të cilin ndërtohet çdo rend njerëzor, kthimi i jetës është akt që përmbys logjikën e frikës.
Ai çliron jo vetëm trupat, por ndërgjegjen e të gjithëve që kanë parë dhimbjen e pafajësisë.
Parimi i dytë, “Kujtesa që fal, ruan rendin”, e shndërron faljen nga ndjenjë në sistem.
Falja nuk është amnezi morale, por kujtesë që çliron, një proces ku e vërteta nuk fshihet, por ndriçohet përmes pranimit.
Falja e së vërtetës është rikthim i nderit përmes kujtesës, një formë drejtësie që ndodh pa gjykatë, por me ndërgjegje.
Parimi i tretë, “Përgjegjësia e lirisë është barra e çdo shteti”, i jep politikës pjekurinë e vetme të mundshme.
Liria që nuk e njeh peshën e saj, bëhet anarki morale, ndërsa liria që ndjen përgjegjësi, bëhet civilizim.
Parimi i katërt, “Ndihma pa plan është rrëmujë”, na kujton se humanizmi pa strukturë nuk shpëton, por lodh.
Njerëzimi shpëton vetëm kur ndihma bëhet sistem dhe solidariteti, mekanizëm.
Dhe më në fund, “Amerika si garant i kufirit të drejtë” përkthen fuqinë në moral, kur forca ndalon vetveten, ajo bëhet ligj.
Në këtë simfoni parimesh, falja është preludi dhe kufiri është refreni.
Sepse, aty ku falja merr formë, dora e Perëndisë i jep fytyrë drejtësisë, aty ku ajo zbret në tokë, Perëndia nënshkruan paqen me duar njerëzore.
Kështu, Izraeli fiton siguri, Amerika fiton legjitimitet moral, dhe njerëzimi fiton një rend që qëndron jo mbi forcë, por mbi ndërgjegje.
Rindërtimi i kujtesës, drita që kthehet në gurë
Paqja është rrugë, jo fotografi.
Në Gaza, ku infrastruktura civile është dëmtuar rëndë, po nisin programet e rindërtimit me mbështetjen e donatorëve ndërkombëtarë dhe agjencive të Kombeve të Bashkuara.
Fokuset kryesore të fazës së parë janë, energjia, uji dhe higjiena, shkollat dhe korridoret bazë të tregtisë.
Një punëtor lidh një tub uji, duart e tij të djegura nga dielli dhe nga metali i nxehtë.
Uji rrjedh për herë të parë pas muajsh, dhe bashkë me të, fillon jeta.
Një djalë nga Rafahu, me një voltmetër plastik në dorë, ndihmon teknikët në aktivizimin e një kablli tensioni.
Kur llamba ndriçon, ai buzëqesh dhe thotë:
“Tani shtëpia jonë ka zë.”
Çdo linjë energjie që rilidhet është damar drite që lidh shpresën me realitetin, çdo depozitë uji e riparuar kthehet në nder, çdo orë mësimore e rikthyer rrit kapitalin shoqëror, çdo kthim në treg e çon ekonominë nga mbijetesa drejt normalitetit.
Në ato mure të reja që ngrihen mbi pluhur, fillon kujtesa e një populli që zgjedh të jetojë.
Asnjë plan nuk është i përsosur.
Ky i sotmi nuk mund të shërojë menjëherë plagët që kanë vite e dekada që thërrasin, as të shuajë urrejtjen e trashëguar, as të rikthejë menjëherë besimin.
Disa do të thonë se është spektakël politik. Siç shkroi Le Monde Diplomatique në editorialin e saj të 10 tetorit, “Çdo paqe e mbështetur mbi spektakël rrezikon të harrohet po aq shpejt sa transmetohet.”
Por kritikë të tillë harrojnë se cinizmi është forma më e re e dhunës. Ai vret shpresën përpara se ajo të lindë.
Çfarë nuk bën ky plan?
Ky plan nuk mbyll plagët e historisë, nuk zëvendëson drejtësinë ndërkombëtare, nuk garanton shuarjen e radikalizmit.
Por ai kthen kufijtë në përgjegjësi dhe forcën në moral, duke i dhënë botës një instrument të ri për të matur njerëzimin.
Analizat ndërkombëtare theksojnë se qeverisja e Gazës dhe çarmatosja e Hamasit mbeten çështje të hapura, të tjera nënvizojnë se imperfeksioni është çmimi i paqes së mundshme në botën reale.
Po sikur paqja të mos jetë kurrë e përsosur?
Po sikur imperfeksioni të jetë vetë thelbi i shpëtimit?
Rendi i ri moral nuk mat mungesën e gabimeve, por aftësinë për t’i njohur dhe për t’i përmirësuar ato.
Ky plan kërkon praktikën e përgjegjësisë, jo përsosmërinë.
Historia njerëzore që shëron më shumë se fjalimet
Në Tel Aviv, disa prej pengjeve të liruar u takuan me familjarët në një ceremoni të mbyllur pranë Aeroportit Ben Gurion, me mbulim të gjerë mediatik.
Në ato lot gëzimi, politika u tret, falja nuk e mohon dhimbjen, e përkufizon.
Ajo e kthen njeriun nga viktimë në dëshmitar të shpëtimit.
Metafizika e dritës¹
Në duart e Zotit dhe në buzët e njerëzve, liria rifiton kuptim.
Paqja nuk është nënshkrim, është dritë që del nga brenda shpirtit, e brishtë, por e pavdekshme.
Aty ku pengu kthehet, falja bëhet urë.
Aty ku shpresa ringjallet, Zoti ende flet me njerëzit.
Në këtë ditë, Izraeli dhe Amerika nuk janë vetëm aleatë, por garantë të moralit që e kthen fuqinë në përgjegjësi, Trump nuk është vetëm negociator, por simbol i rendit që mëson të falë pa harruar.
Kujtesa që çliron është falja e së vërtetës dhe rikthimi i nderit përmes kujtesës, ajo bën që drita të mos jetë vetëm elektricitet, por besim.
Drita që ndizet sot në Gaza është kujtesë se paqja nuk është premtim, por përkujtesë e një premtimi të shenjtë që nuk vdes.
Dhe siç shkruante Reinhold Niebuhr:
“Aftësia për drejtësi e bën të mundur lirinë, prirja për padrejtësi e bën të domosdoshme disiplinën.”
Arian Galdini
Autor i librit Neoshqiptarizmi
⸻
¹ Fusnotë stilistike:
Termi “metafizika e dritës” përmban dy shtresa kuptimore: teologjike dhe filozofike.
Në traditën e krishterë lindore, Dionisi Areopagiti e përshkruan dritën si shfaqje të së vërtetës hyjnore, “rrezatim i mirësisë që rregullon gjithësinë.”
Ndërsa C.S. Lewis në reflektimin e tij “Unë besoj në Krishtin siç besoj në diell, jo sepse e shoh, por sepse me të shoh gjithçka tjetër”, e kthen dritën në gjuhë të ndërgjegjes që ndriçon moralin njerëzor.
Këtu, drita e Gazës bëhet simbol i ndërgjegjes që ndriçon njerëzimin.
