nga Prof.Dr. Pal Nikolli
Emigrimi nuk është vetëm akt ekonomik apo politik; ai është gjithashtu fenomen psikologjik dhe ekzistencial. Kur qytetari jeton në një mjedis ku pasiguria, korrupsioni dhe mungesa e drejtësisë janë norma, ai zhvillon ankth kolektiv – një gjendje të përhershme të frikës së së nesërmes. Michel Foucault dhe Hannah Arendt argumentojnë se frika sistematike shndërrohet në instrument kontrolli, duke formësuar qytetarët jo si subjekte aktive, por si entitete pasive të pajtuara me padrejtësinë.
Në Shqipëri, ky ankth është omniprezent: qytetari nuk di nëse fëmijët e tij do të marrin arsim cilësor, nëse do të trajtohet në spital, nëse mund të mbijetojë në një ekonomi të pasigurt. Kjo gjendje çon në vetëshpëtim psikologjik: largimi nga vendi bëhet strategji mbijetese për të ruajtur integritetin emocional dhe ekzistencial. Emigrimi transformohet në akt racional të vetëmbrojtjes, ku individi largohet nga sistemi që e ka kthyer jetën e tij në një eksperiment të pasigurisë dhe të stresit kronik.
Filozofikisht, kjo lidhet me nocionin e Camus mbi absurditetin dhe revoltën: qytetari shqiptar përballet me absurditetin e një shteti që nuk garanton drejtësi dhe siguri, dhe përgjigja më e natyrshme është largimi. Ankthi kolektiv nuk është thjesht rezultat i pasigurisë materiale; ai është manifestim i humbjes së besimit në mundësinë për të jetuar me dinjitet brenda shoqërisë së vet.
Për më tepër, frika e së nesërmes ushqen një cikël të vetëforcimit: qytetarët që mbeten brenda vendit ndihen të dëshpëruar dhe pasivë, duke i lënë institucionet edhe më të kapura nga korrupsioni dhe klientelizmi. Ata që largohen bëhen agjentë të shpëtimit të vetvetes, por largimi i tyre e dobëson më tej shtetin, duke ushqyer më shumë frikë dhe ankth për ata që mbeten. Kështu, emigrimi nuk është vetëm opsion i lirë; ai bëhet nevojë psikologjike dhe filozofike, mënyra e vetme për të mbrojtur autonominë, shpresën dhe integritetin e individit.
