nga Prof.Dr.Pal Nikolli
Në historinë e shoqërive njerëzore, pushteti nuk matet vetëm me numrin e mandateve apo me forcën e ligjit, por me aftësinë për të kontrolluar frymën e kundërshtimit. Kur pushteti kthehet në qëllim më vete – i shkëputur nga shërbimi publik dhe i lidhur me instinktin e vetëmbrojtjes – ai bëhet një organizëm që ushqehet duke gllabëruar kundërshtarët. Në këtë fazë nuk kemi më një garë politike, por një proces të ngadaltë neutralizimi kombëtar: shuarje e alternativës, prishje e balancave, kolonizim i ndërgjegjes publike.
Në dukje, gjithçka duket normale: partitë ekzistojnë, institucionet funksionojnë, zgjedhjet mbahen me ceremoni dhe deklarata solemne për demokracinë. Por pas perdes, luhet një dramë: opozita nuk luftohet në terrenin e ideve, por neutralizohet në terrenin e interesit personal. Elitat që duhej të ishin zëri kritik i shoqërisë, në vend që të sfidojnë pushtetin, bëhen pjesë e tij. Individë me reputacion opozitar ftohen në tryezat e qeverisë, jo për të negociuar të ardhmen e vendit, por për të nënshkruar heshtjen e tyre. Ndodh ajo që filozofët e quajnë “kapja e shpirtit publik”: shkatërrimi i kundërshtimit jo me forcë brutale, por me joshje, privilegje, post-politikë.
Ky fenomen nuk është thjesht një episod politik; është një krizë morale. Sepse rrëzimi i opozitës nuk ndodh në sallat e parlamentit, por në ndërgjegjen e qytetarit. Kur qytetari sheh se ata që dje flisnin për të drejtat e tij, sot heshtin për privilegjet e tyre, humbet besimin. Mosbesimi shndërrohet në apati; apatia në dorëzim. Në këtë klimë, pushteti nuk ka më nevojë të sundojë – sepse shoqëria ka hequr dorë nga e drejta për t’a kundërshtuar.
Pushteti, për të zgjatur jetëgjatësinë e vet, ndërton një sistem paralel ku loja politike kthehet në teatër: opozita ekziston vetëm si dekor. Përballë publikut, ajo flet me zë të lartë, por prapa dyerve të mbyllura nënshkruhet marrëveshja e heshtur e bashkëjetesës. Ky është momenti kritik ku demokracia pushon së qeni një proces konkurrues dhe kthehet në një mekanizëm kontrolli të mendimit.
Por çfarë ndodh me një shoqëri pa opozitë reale? Ajo humbet busullën morale. Pa kritikë nuk ka reflektim, pa reflektim nuk ka korrigjim, pa korrigjim nuk ka përparim. Shoqëria rrotullohet në një rreth vicioz ku gabimet përsëriten, korrupsioni normalizohet dhe padrejtësia institucionalizohet. Në këto kushte, pushteti nuk varet më nga vullneti i popullit, por nga dobësimi i tij. Kjo është forma më e rafinuar e autoritarizmit modern: sundimi përmes shuarjes së çdo alternative, jo me dhunë të hapur, por me shtrirjen e rrjetit të favorizimeve dhe kapjen e ndërgjegjeve.
Megjithatë, historia dëshmon se asnjë pushtet i ndërtuar mbi frikë dhe kompromis nuk është i përjetshëm. Heshtja shoqërore është e përkohshme; zemërimi i fshehtë është në pritje të çastit të vet. Sepse kundërshtimi nuk është krijesë e politikanit – ai është natyrë e njeriut të lirë. Mund të blihen figurat publike, por nuk blihet filozofia e lirisë. Mund të shuhen partitë, por jo fryma e dinjitetit.
Në fund, pyetja thelbësore nuk është sa gjatë mund të zgjasë një pushtet që blen heshtjen, por çfarë çmimi do të paguajë shoqëria që pranon të heshtë. Sepse shkatërrimi i opozitës nuk është thjesht humbje e një force politike – është shuarje e mekanizmit të vetëkorrigjimit, që është themeli i çdo shoqërie të shëndetshme.
Nëse pushteti vazhdon të qëndrojë duke shuar kundërshtimin, atëherë nuk kemi më demokraci, por një formë të sofistikuar të sundimit të njëanshëm. Dhe historia tregon: pushtetet që ndërtojnë mure rreth vetes, në fund mbeten të mbyllur brenda atij izolimi moral prej të cilit nuk mund të dalin më.
Forma më e rafinuar e autoritarizmit modern: sundimi përmes shuarjes së çdo alternative.
Në historinë e shoqërive njerëzore, pushteti nuk matet vetëm me numrin e mandateve apo me forcën e ligjit, por me aftësinë për të kontrolluar frymën e kundërshtimit. Kur pushteti kthehet në qëllim më vete – i shkëputur nga shërbimi publik dhe i lidhur me instinktin e vetëmbrojtjes – ai bëhet një organizëm që ushqehet duke gllabëruar kundërshtarët. Në këtë fazë nuk kemi më një garë politike, por një proces të ngadaltë neutralizimi kombëtar: shuarje e alternativës, prishje e balancave, kolonizim i ndërgjegjes publike.
Në dukje, gjithçka duket normale: partitë ekzistojnë, institucionet funksionojnë, zgjedhjet mbahen me ceremoni dhe deklarata solemne për demokracinë. Por pas perdes, luhet një dramë: opozita nuk luftohet në terrenin e ideve, por neutralizohet në terrenin e interesit personal. Elitat që duhej të ishin zëri kritik i shoqërisë, në vend që të sfidojnë pushtetin, bëhen pjesë e tij. Individë me reputacion opozitar ftohen në tryezat e qeverisë, jo për të negociuar të ardhmen e vendit, por për të nënshkruar heshtjen e tyre. Ndodh ajo që filozofët e quajnë “kapja e shpirtit publik”: shkatërrimi i kundërshtimit jo me forcë brutale, por me joshje, privilegje, post-politikë.
Ky fenomen nuk është thjesht një episod politik; është një krizë morale. Sepse rrëzimi i opozitës nuk ndodh në sallat e parlamentit, por në ndërgjegjen e qytetarit. Kur qytetari sheh se ata që dje flisnin për të drejtat e tij, sot heshtin për privilegjet e tyre, humbet besimin. Mosbesimi shndërrohet në apati; apatia në dorëzim. Në këtë klimë, pushteti nuk ka më nevojë të sundojë – sepse shoqëria ka hequr dorë nga e drejta për t’a kundërshtuar.
Pushteti, për të zgjatur jetëgjatësinë e vet, ndërton një sistem paralel ku loja politike kthehet në teatër: opozita ekziston vetëm si dekor. Përballë publikut, ajo flet me zë të lartë, por prapa dyerve të mbyllura nënshkruhet marrëveshja e heshtur e bashkëjetesës. Ky është momenti kritik ku demokracia pushon së qeni një proces konkurrues dhe kthehet në një mekanizëm kontrolli të mendimit.
Por çfarë ndodh me një shoqëri pa opozitë reale? Ajo humbet busullën morale. Pa kritikë nuk ka reflektim, pa reflektim nuk ka korrigjim, pa korrigjim nuk ka përparim. Shoqëria rrotullohet në një rreth vicioz ku gabimet përsëriten, korrupsioni normalizohet dhe padrejtësia institucionalizohet. Në këto kushte, pushteti nuk varet më nga vullneti i popullit, por nga dobësimi i tij. Kjo është forma më e rafinuar e autoritarizmit modern: sundimi përmes shuarjes së çdo alternative, jo me dhunë të hapur, por me shtrirjen e rrjetit të favorizimeve dhe kapjen e ndërgjegjeve.
Megjithatë, historia dëshmon se asnjë pushtet i ndërtuar mbi frikë dhe kompromis nuk është i përjetshëm. Heshtja shoqërore është e përkohshme; zemërimi i fshehtë është në pritje të çastit të vet. Sepse kundërshtimi nuk është krijesë e politikanit – ai është natyrë e njeriut të lirë. Mund të blihen figurat publike, por nuk blihet filozofia e lirisë. Mund të shuhen partitë, por jo fryma e dinjitetit.
Në fund, pyetja thelbësore nuk është sa gjatë mund të zgjasë një pushtet që blen heshtjen, por çfarë çmimi do të paguajë shoqëria që pranon të heshtë. Sepse shkatërrimi i opozitës nuk është thjesht humbje e një force politike – është shuarje e mekanizmit të vetëkorrigjimit, që është themeli i çdo shoqërie të shëndetshme.
Nëse pushteti vazhdon të qëndrojë duke shuar kundërshtimin, atëherë nuk kemi më demokraci, por një formë të sofistikuar të sundimit të njëanshëm. Dhe historia tregon: pushtetet që ndërtojnë mure rreth vetes, në fund mbeten të mbyllur brenda atij izolimi moral prej të cilit nuk mund të dalin më.
