nga Prof.Dr.Pal Nikolli
Në çdo rend shoqëror, balanca mes forcës që qeveris dhe forcës që kundërpeshohet është më shumë se një çështje formule kushtetuese: është një gjendje e brendshme e kulturës politike. Kur ai ekuilibër prishet, nuk ndodh menjëherë tronditja e madhe; ndodh në mënyrë të heshtur, me hapa të vegjël, por të qëndrueshëm, që e shtyjnë sistemin drejt një qetësie të rreme. Në dukje stabilitet, në thelb ngurtësi. Kjo është rruga e gjatë drejt një rendi ku pushteti bëhet i vetë-mjaftueshëm, institucionet tkurren, dhe zëri publik venitet.
Shteti fillon të humbasë peshën morale sapo shndërrohet në një mekanizëm të përqendruar tek një pikë e vetme. Në këtë formë, ai më pak i ngjan një organizmi të ndërlikuar dhe më shumë një trupi të mbingarkuar, të rënduar nga mungesa e qarkullimit të ideve dhe kontrollit të ndërsjellë. Ajo që dikur ishte një rrjet funksionesh që i përgjigjej interesit publik kthehet në një vertebër të vetme, e cila mban mbi vete gjithë strukturën, por pa e lejuar të lëvizë lirshëm.
Ndërkohë, roli kritik i atyre që duhet të vënë në pikëpyetje vendimet, të ngrejnë shqetësime dhe të hapin dritare alternative interpretimi, zvogëlohet. Jo domosdoshmërisht përmes ndalimit të hapur, por përmes një procesi më të heshtur: mosdëgjimit. Kur kundërshtimi nuk dëgjohet, ai dekurajohet; kur dekurajohet, ai shndërrohet në margjinë; dhe margjina, me kalimin e kohës, humb ndikimin për të mbajtur të shëndetshëm gjithë sistemin.
Mirëpo, ajo që ndodh jashtë institucioneve është po aq përcaktuese. Shoqëria që mbyllet në vetvete, që rrallë kërkon llogari dhe rrallë ngre zërin, krijon terrenin që e bën qetësinë e rreme të duket si normalitet. Apatia nuk lind nga mungesa e problemeve, por nga humbja e besimit se diçka mund të ndryshojë. Në atë pikë, qeverisja nuk ka më nevojë të bindë: i mjafton mungesa e reagimit.
Ky kombinim – qendërzim i forcës, dobësim i strukturave, zhvendosje e disonancës politike në periferi dhe shpërndarje e indiferencës në masë – krijon një klimë që nuk shpërthen, por ngurtësohet. Aty fillon ngadalë konsolidimi i një modeli ku pushteti nuk ka më nevojë të kërkojë kufij, sepse kufijtë janë zhdukur përpara tij.
Nëse kërkojmë të shmangim rikthimin e modeleve të mbyllura, duhet të rishohim jo thjesht mënyrën se si qeveriset një vend, por mënyrën se si ndërtohet vetë kultura e përgjegjësisë. Një shoqëri që mbetet vigjilente dhe një sistem që pranon kontrollin janë dy anët e së njëjtës monedhë. E para mbron interesin e saj; i dyti mbron dinjitetin e vet.
Në fund, pyetja më e rëndësishme ngrihet kështu: a mund të mbijetojë liria në një mjedis që nuk ushtron përgjegjshmëri? Historia tregon se jo. Liria kërkon pjesëmarrje, kërkon kriticizëm, kërkon zë. Aty ku këto mungojnë, qetësia nuk është siguri; është paralajmërim.
