Nga Prof.Dr. Pal Nikolli
Në jetën publike ekziston një tension i vjetër sa vetë politika: ai mes asaj që thuhet dhe asaj që matet. Fjala është e shpejtë, emocionuese, mobilizuese; matja është e ftohtë, e ngadaltë dhe shpesh e pakëndshme. Por pikërisht aty ku fjala shpall fitore të përhershme, matja shpesh regjistron luhatje, ndalesa dhe kthime pas. Ky kontrast nuk është thjesht teknik; është thellësisht filozofik, sepse lidhet me mënyrën se si një shoqëri zgjedh ta shohë veten.
Vetëkënaqësia politike ushqehet nga narrativa e suksesit absolut: ideja se çdo e tashme është më e mira e mundshme, se çdo hap është historik, se çdo kritikë është keqdashje. Kjo gjuhë krijon një realitet paralel, ku progresi nuk provohet, por shpallet; ku e vërteta nuk kërkohet, por dekretohet. Në këtë realitet, fjala humbet funksionin e saj etik dhe kthehet në mjet mbrojtjeje personale.
Nga ana tjetër, ekziston një pasqyrë më e heshtur, më pak e dukshme për publikun e gjerë, por shumë më ndikimplotë për mënyrën se si një vend lexohet nga jashtë. Ajo pasqyrë nuk ndërtohet nga slogane, por nga një seri vlerësimesh krahasuese, të cilat tregojnë jo vetëm se ku ndodhemi sot, por edhe si kemi lëvizur ndër vite. Pikërisht këtu zbulohet dallimi mes përparimit real dhe përmirësimit të rrëfimit.
Historia e afërt na mëson se zhvillimi nuk është vijë e drejtë. Ka periudha ngjitjeje dhe momente rënieje, ka reforma që japin fryt dhe të tjera që mbeten premtime. Kur i njëjti drejtim politik shtrihet në kohë, krahasimi bëhet i pashmangshëm: jo mes figurash, por mes fazash. Në këtë këndvështrim, numrat nuk janë armiq të politikës; ata janë kujtesa e saj. Ata na kujtojnë se entuziazmi pa bilanc është iluzion, ndërsa pushteti pa llogaridhënie është rrezik.
Shpesh dëgjohet pyetja nëse matjet janë burimi më i drejtë i gjykimit. Natyrisht që çdo metodë ka kufijtë e saj. Por përderisa nuk kemi një instrument më të besueshëm për të matur cilësinë e institucioneve, të drejtave dhe funksionimit publik, logjika e të dhënave mbetet pika më e qëndrueshme e referimit. Ajo është më pak subjektive sesa rrëfimi personal dhe më pak e manipulueshme sesa emocionet e momentit.
Krahasimi me të tjerët nuk duhet të jetë kompleks inferioriteti, por ushtrim realizmi. Kur sheh vende që kanë ndërtuar qëndrueshmëri në kohë, ku luhatjet janë të vogla dhe standardet mbeten të larta, kupton se problemi nuk është mungesa e potencialit, por ritmi dhe serioziteti i reformimit. Ecja e ngadaltë, edhe kur është përpara, mbetet e tillë nëse bota përreth ecën më shpejt.
Pikërisht për këtë arsye, debati publik ka nevojë për një ndryshim thelbësor toni. Më pak monologë vetëlavdërues dhe më shumë dialog reflektiv. Më pak skena të përditshme komunikimi dhe më shumë mendim afatgjatë. Më pak reagim instinktiv ndaj kritikës dhe më shumë përgjegjësi ndaj së ardhmes. Demokracia nuk dëmtohet nga pyetjet e vështira; ajo dëmtohet nga shmangia e tyre.
Në fund, sfida nuk është të dukemi mirë në fjalë, por të përmirësohemi në thelb. Sepse fjala kalon, ndërsa gjurma që lë qeverisja në institucionet, në besimin qytetar dhe në mirëqenien shoqërore mbetet. Dhe ajo gjurmë, sado që të heshtë, një ditë flet më fort se çdo deklaratë.
