Prof.Pal Nikolli:
Demografia e Shqipërisë në kontekstin Ballkanik dhe Europian: një analizë.
Rënia demografike: një sfidë kombëtare
Shqipëria po përballet me një nga krizat demografike më të rënda në rajon. Sipas të dhënave të fundit të Institutit të Statistikave (INSTAT, 2023), popullsia e vendit pritet të zvogëlohet me 10-15% deri në vitin 2030. Ky fenomen është rezultat i dy faktorëve kryesorë:
1. Fertiliteti i ulët: Me një normë prej 1.3 fëmijë për grua, Shqipëria ndodhet nën nivelin e zëvendësimit (2.1) dhe nën mesataren rajonale (Eurostat, 2023).
2. Emigracioni masiv: Vit pas viti, mijëra shqiptarë, veçanërisht të rinj të kualifikuar, largohen nga vendi. Studimet tregojnë se rreth 50% e studentëve pas diplomimit zgjedhin të emigrojnë (Gallup, 2022).
Krahasuar me vendet e tjera ballkanike, Shqipëria dallohet për intensitetin e këtij fenomeni. Ndërsa Kosova, p.sh., ruan një normë fertiliteti relativisht të lartë (1.8 fëmijë për grua) dhe një strukturë moshore më të re, Shqipëria po përjeton një rënie të përshpejtuar të popullsisë.
Plakja e popullsisë: një bombë me avancim të ngadaltë
Një nga aspektet më shqetësuese të demografisë shqiptare është plakja e shpejtë e popullsisë. Projeksionet tregojnë se deri më 2030:
– 20% e popullsisë do të jetë mbi 65 vjeç (INSTAT, 2023)
– Raporti punëtorë-pensionistë do të bjerë në 1.3:1 (nga 3:1 në vitin 2000)
Ky fenomen është veçanërisht i rëndësishëm kur krahasohet me vendet fqinje. Serbia, p.sh., edhe pse përballet me një situatë të ngjashme (25% e popullsisë mbi 65 vjeç deri në 2030), ka një sistem pensioni relativisht më të qëndrueshëm falë reformave të fundit (Banka Botërore, 2023).
Urbanizimi dhe shpopulimi rural: një Shqipëri e ndarë
Një tjetër karakteristikë e demografisë shqiptare është urbanizimi i përqendruar. Tirana dhe Durrësi tërheqin më shumë se 50% të popullsisë, ndërsa zonat rurale po zbrazen me shpejtësi alarmante. Ky fenomen ka disa implikime të rëndësishme:
– Çmimet e banesave në kryeqytet kanë arritur nivele të paparë
– Infrastruktura në zonat rurale është në rënie të përhershme
– Shërbimet themelore si arsimi dhe shëndetësia janë të përqendruara në qytetet e mëdha
Migracioni: humbjet dhe mundësitë
Shqipëria ka një nga normat më të larta të emigracionit në rajon. Vlerësime të ndryshme tregojnë se:
– Mbi 1 milion shqiptarë jetojnë jashtë vendit
– Diaspora shqiptare kontribuon me rreth 8-10% të PBB-së përmes reminitancave (Banka e Shqipërisë, 2023)
Megjithatë, ndryshe nga disa vende të tjera ballkanike (si Serbia dhe Bullgaria), Shqipëria nuk ka qenë në gjendje të tërheqë konsiderueshëm emigrantët e saj. Kjo ndodh kryesisht për shkak të:
– Mungesës së stimujve adekuatë për kthim
– Mundësive të kufizuara të punësimit
– Infrastrukturës së dobët ekonomike
Rrugët për përparim
Për të adresuar këto sfida, Shqipëria ka nevojë për një strategji të qëndrueshme demografike që përfshin:
1. Politika prindërore: Leje të gjata të lindjes me pagesë dhe stimuj financiarë
2. Tërheqja e diasporës: Programe të synuara për kthimin e profesionistëve
3. Zhvillimi rajonal: Investime në infrastrukturë dhe shërbime në zonat rurale
4. Reforma e sistemit të pensioneve:
Si konkluzion, demografia e Shqipërisë po përballet me sfida të shumta dhe komplekse. Pa ndërhyrje të menjëhershme dhe të koordinuara, vendi rrezikon të përjetojë pasojat e rënda ekonomike dhe sociale të këtyre trendeve. Megjithatë, me politika të duhura dhe vizion afatgjatë, këto sfida mund të shndërrohen në mundësi për një të ardhme më të qëndrueshme.
Burimet:
– INSTAT (2023). “Projeksionet Demografike për Shqipërinë 2020-2035”
– Eurostat (2023). “Population and Social Conditions in Europe”
– Banka Botërore (2023). “Migration and Development Brief”
– Gallup (2022). “Balkan Barometer Survey”
– Banka e Shqipërisë (2023). “Raporti Vjetor”
