nga Prof.Pal Nikolli
Në politikën e ditëve të sotme, një nga plagët më të thella është përzgjedhja e njerëzve të paaftë në poste publike dhe shtetërore. Kjo nuk është thjesht rastësi apo një gabim teknik i aparatit administrativ. Është një strategji e vetëdijshme e pushtetit, një mekanizëm i ndërtuar për të mbajtur kontrollin dhe për të shmangur çdo kërcënim që mund të vinte nga mendjet e pavarura, nga profesionistët e vërtetë, nga ata që e matin veten jo me bindjen, por me dijen dhe integritetin.
Kur në poste kyçe vendosen individë “kokëbosh”, pra pa njohuri, pa përvojë, pa vizion, krijohet një zinxhir i ndërvarur mediokriteti. Të paaftët nuk rrezikojnë autoritetin e atyre që i kanë vendosur aty, sepse janë të varur nga mbështetja e tyre dhe nuk kanë asnjë kapital të pavarur intelektual apo moral. Për këtë arsye, ata bëhen garantë të një pushteti personal dhe jo shërbyes të interesit publik. Ky model shpjegon pse shumë institucione kthehen në instrumente politike dhe jo në mekanizma funksionalë të shtetit ligjor.
Pasojat janë të shumta. Së pari, krijohet një administratë e dobët që nuk është në gjendje të hartojë politika zhvillimi, por vetëm të zbatojë urdhra të verbër. Së dyti, shkatërrohet besimi i qytetarëve te institucionet, pasi këto nuk perceptohen më si hapësira të shërbimit publik, por si skenografi ku luhet teatri i interesave personale dhe klienteliste. Së treti, dëmtohet e ardhmja e vendit: pa meritokraci nuk ka inovacion, nuk ka reformë të qëndrueshme, nuk ka progres afatgjatë.
Ky fenomen është i lidhur ngushtë me kulturën e patronazhimit politik. Politika, në vend që të jetë fushë konkurrimi idesh, kthehet në treg punësimesh ku shpërblimi nuk bëhet mbi bazë të meritës, por të bindjes dhe lojalitetit. Kështu, të paaftët punësojnë të paaftë, duke e zgjeruar zinxhirin e kontrollit deri në nivelet më të ulëta të administratës. Rezultati është një “shtet i kapur” që i shërben partisë apo individit në pushtet dhe jo qytetarit.
Por rreziku më i madh i kësaj kulture është se krijon një normalitet të rremë. Shumëkush nis ta shohë këtë realitet si të zakonshëm, si mënyrën e vetme të funksionimit të shtetit. Kjo bën që vetë koncepti i meritës të rrënohet, duke i lënë vend një fatalizmi shoqëror: “këtu gjithmonë ka qenë kështu”. Ky fatalizëm është arma më e fortë e pushtetit, sepse e paralizon shoqërinë nga brenda.
Ndërkohë, në një botë ku konkurrenca globale varet nga dijet, teknologjitë dhe inovacioni, një sistem politik që zgjedh të mbështetet mbi boshësinë, është duke e çuar veten drejt vetëshkatërrimit. Nuk mund të ndërtohet ekonomi e qëndrueshme mbi paaftësi, nuk mund të krijohet drejtësi mbi bindje personale, nuk mund të ngrihet shtet modern mbi boshllëk intelektual.
Prandaj, analiza politike e këtij fenomeni na çon te një përfundim i qartë: lufta për meritokracinë nuk është luks i elitave, por është çështje e vetëmbijetesës së shoqërisë. Nëse administrata publike nuk hapet për profesionistët, nëse institucionet nuk e njohin meritën si kriter të vetëm, atëherë çdo reformë do të mbetet fasadë. Dhe një shtet i mbështetur mbi fasada, do të shembet mbi vetveten sapo të përplaset me realitetin.
