Është publikuar këtë të martë, më 4 nëntor, progres-raporti i BE-së për vendet që aspirojnë të anëtarësohen, përfshi edhe Shqipërinë.
Në dokument thuhet se Shqipëria ka ruajtur një linjë të qartë politike në përputhje të plotë me politikën e jashtme dhe të sigurisë së BE-së, përfshirë mbështetjen për sanksionet ndaj Rusisë, një qëndrim që Brukseli e cilëson si dëshmi e besueshmërisë së Shqipërisë si partnere.
Raporti thekson gjithashtu se Shqipëria ka nisur zbatimin aktiv të Planit të Ri të Rritjes për Ballkanin Perëndimor dhe ka miratuar agjendën e reformave në kuadër të Fondit për Reformë dhe Rritje (RGF), duke shënuar një hap të rëndësishëm drejt përshpejtimit të integrimit.
Sa i përket zgjedhjeve parlamentare të 11 majit 2025, BE i cilëson ato si të organizuara në mënyrë profesionale dhe konkurruese, por evidenton probleme të vazhdueshme si mungesa e barazisë mes garuesve dhe përdorimi i burimeve shtetërore nga partia në pushtet. Në këtë kontekst, raporti bën thirrje për një reformë të thelluar zgjedhore që të adresojë rekomandimet e pazbatuara të OSBE/ODIHR dhe Komisionit të Venecias.
Shqipëria aktive në dialogun politik me BE-në
Raporti thekson se Shqipëria vazhdoi të angazhohej aktivisht në dialogun politik me BE-në mbi çështjet e politikës së jashtme dhe sigurisë.
Në dhjetor 2024, Shqipëria nënshkroi një Marrëveshje Partneriteti për Sigurinë dhe Mbrojtjen me BE-në, duke krijuar një platformë për dialog të zgjeruar mbi sigurinë dhe mbrojtjen. Në prill 2025, u zhvillua sesioni i parë i Dialogut BE-Shqipëri për Sigurinë dhe Mbrojtjen në Tiranë. Po në prill 2025, Shqipëria mori pjesë në takimin e njëmbëdhjetë të Drejtorëve Politikë të BE-së dhe Ballkanit Perëndimor mbi politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë (CFSP).
Kuadri institucional që mundëson pjesëmarrjen e Shqipërisë në politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së (CFSP) është i vendosur dhe operativ. Shqipëria vazhdoi të mbajë përputhshmërinë e plotë me deklaratat e Përfaqësuesit të Lartë në emër të BE-së dhe Vendimet e Këshillit mbi sanksionet, përfshirë të gjitha masat kufizuese të BE-së ndaj Rusisë dhe Bjellorusisë lidhur me luftën e agresionit të Rusisë ndaj Ukrainës. Në shkurt 2025, Shqipëria votoi për rezolutën e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së “Përparimi i një paqeje gjithëpërfshirëse, të drejtë dhe të qëndrueshme në Ukrainë”, duke shënuar përvjetorin e tretë të pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia.
Shqipëria ka marrëveshje ligjore dhe institucionale për zbatimin e masave kufizuese të BE-së me të cilat është përputhur. Megjithatë shtohet, se kapaciteti i Shqipërisë për zbatimin teknik dhe forcimin e masave komplekse kufizuese të BE-së duhet të përforcohet më tej.
Në fushën e parandalimit të konflikteve, thuhet gjithashtu se Shqipëria vazhdoi të mbështesë masat dhe dokumentet e BE-së, “duke kontribuar në misionet e BE-së si dhe në misionet e OKB-së dhe NATO-s”.
Roli i Shqipërisë si një partner i besueshëm për BE-në
Sa i përket rolit si një partner i besueshëm, progress-raporti thekson se Shqipëria është angazhuar aktivisht dhe ka filluar zbatimin e Planit të ri të Rritjes për Ballkanin Perëndimor në katër shtyllat kryesore: integrimi gradual me tregun e përbashkët të BE-së; integrimi ekonomik rajonal; reforma themelore; dhe rritja e mbështetjes financiare.
Nën Shfrytëzimin e Reformës dhe Rritjes (RGF), një instrument i BE-së i bazuar në performancë që mbështet procesin e anëtarësimit në BE, vendi miratoi axhendën e tij të reformave, e cila mbulon reforma në fushat e: mjedisit të biznesit; kapitalit njerëzor; dixhitalizimit; energjisë dhe tranzicionit të gjelbër; dhe të drejtave themelore dhe sundimit të ligjit. Pas vonesave fillestare në krijimin e strukturave të brendshme të koordinimit, Shqipëria caktoi një koordinator kombëtar për RGF-në dhe vazhdoi të punojë drejt objektivave të axhendës së reformave.
Zgjedhjet e 11 Majit ishin konkurruese, por…
Kodi Zgjedhor u ndryshua në korrik 2024 dhe shkurt 2025, duke iu përgjigjur pjesërisht vendimeve të Gjykatës Kushtetuese, dhe këto ndryshime u reflektuan në zgjedhjet parlamentare të majit 2025: amendimet mundësuan votimin nga jashtë vendit, ndryshuan sistemin e votimit preferencial, rritën kufijtë e shpenzimeve të fushatës, modifikuan afatet zgjedhore dhe rregulluan kohën televizive për kandidatët. Megjithatë, nevojiten ndryshime të mëtejshme në kuadrin zgjedhor për të adresuar rekomandimet e pazgjidhura të OSBE/ODIHR dhe për t’u përputhur më tej me standardet demokratike.
Zgjedhjet parlamentare të mbajtura më 11 maj 2025 i dhanë Partisë Socialiste 53.2% të votave, duke siguruar 83 vende në Parlament, nga 74 që kishte në mandatin e mëparshëm. Koalicioni i udhëhequr nga Partia Demokratike mori vetëm 32.9% të votave, duke rënë në 50 vende, nga 63 më parë. Nga partitë më të vogla, “Shqipëria Bëhet” fitoi një vend, Partia e Mundësisë dy vende, Partia Socialdemokrate (PSD) tre vende dhe Lëvizja “Së Bashku” një vend.
Konkluzionet paraprake të misionit të vëzhgimit të zgjedhjeve nga OSBE/ODIHR treguan se zgjedhjet ishin konkurruese dhe të organizuara në mënyrë profesionale, por u zhvilluan në një mjedis shumë të polarizuar dhe kandidatët nuk gëzonin kushte të barabarta. Megjithatë, kandidatët patën përgjithësisht mundësi të zhvillonin fushatën lirshëm. Futja e votimit nga jashtë vendit u menaxhua mirë dhe u vlerësua gjerësisht si një zhvillim historik në procesin zgjedhor.
Struktura e Posaçme Kundër Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit (SPAK) miratoi një strategji për hetimin e korrupsionit zgjedhor. Mekanizmi i ri i koordinimit mes SPAK-ut, Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ) dhe Prokurorisë së Përgjithshme çoi në përmirësimin e shkëmbimit të informacionit mbi krimet zgjedhore dhe u pa si një mjet me efekt parandalues të mundshëm.
Që nga viti 2020 janë bërë vetëm ndryshime të kufizuara në financimin e fushatave, ndërsa rekomandimet kryesore të OSBE/ODIHR dhe Komisionit të Venecias mbeten të paadresuara. Edhe pse shumica e partive politike nënshkruan një kod sjelljeje vullnetar për fushatat digjitale para fushatës, disa kandidatë shpërndanë përmbajtje përçarëse, diskriminuese dhe manipuluese. Përpjekjet për monitorim mbetën të kufizuara në shtrirje dhe efektivitet.
U vunë re edhe zhvillime shqetësuese, veçanërisht fakti që partia në pushtet përfitoi nga përdorimi i gjerë i burimeve administrative dhe ndikimi institucional, si dhe shqetësimet për ndikimin e rrjeteve klienteliste.
Gjatë zgjedhjeve parlamentare, 787 gra kandiduan për një vend në Parlament (38.47% e të gjithë kandidatëve). Edhe pse kjo është një zhvillim pozitiv, misioni i vëzhgimit të zgjedhjeve nga OSBE/ODIHR theksoi stereotipizimin gjinor dhe retorikën diskriminuese ndaj grave aktive në politikë si pengesa të rëndësishme për pjesëmarrjen.
Shqipëria përparim në luftën kundër korrupsionit
Në seksionin ku flitet për luftën kundër korrupsionit, thuhet se “Shqipëria është mesatarisht e përgatitur dhe ka treguar njëfarë përparimi”.
Në raport thuhet se rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe për këtë arsye mbeten kryesisht të vlefshme. Ndërsa jepen edhe rekomandime, që gjatë vitit të ardhshëm, Shqipëria duhet t’i zbatojë:
-të vazhdojë forcimin e hetimit, ndjekjes penale dhe gjykimit të rasteve të korrupsionit dhe të sigurojë më shumë vendime përfundimtare, veçanërisht në nivele të larta, përfshirë sekuestrimin dhe konfiskimin përfundimtar të pasurive kriminale që rrjedhin nga veprat penale të lidhura me korrupsionin, si dhe të rrisë referimet proaktive nga institucionet shtetërore dhe agjencitë ligjzbatuese drejt SPAK-ut;
-të përfundojë dhe thjeshtojë legjislacionin për parandalimin e korrupsionit në përputhje me standardet evropiane, dhe të adresojë rekomandimet e mbetura të Grupit të Shteteve kundër Korrupsionit të Këshillit të Evropës (GRECO); të kryejë vlerësime të thelluara të rrezikut në sektorët e ndjeshëm, të zbatojë në mënyrë efektive planet e integritetit në institucionet të prirura ndaj korrupsionit, si Agjencia Shtetërore e Kadastrës, dhe të rrisë kapacitetin e Drejtorisë së Përgjithshme Kundër Korrupsionit (GDAC);
-të bëjë më efektive dhe transparente kontrollet e deklarimit të pasurive nga Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesit (ILDKPKI), duke përditësuar procedurat dhe duke siguruar burime të mjaftueshme, duke adresuar pasuritë e padeklaruara ose të fshehura dhe duke siguruar që deklaratat e pasurisë të personave me ekspozim politik të jenë të disponueshme publikisht online.
Po ashtu, në raportin e publikuar, thuhet se Shqipëria nuk është gati për zhbllokimin e fondeve të IPARD III.
“Sa i përket zhvillimit rural, nevojitet rritje e kapaciteteve dhe mbikëqyrjes për të filluar besimin dhe zbatimin efikas të IPARD III në përputhje të plotë me parimet e menaxhimit të shëndoshë financiar. Gjatë periudhës së raportimit nuk është bërë asnjë përparim në përafrimin e legjislacionit mbi politikën e cilësisë me acquis të BE-së. Sa i përket bujqësisë organike, legjislacioni mbi prodhimin organik, etiketimin e produkteve organike dhe kontrollin e tyre u miratua në tetor 2024, duke u përafruar më tej me acquis të BE-së. Duhet të sigurohet zbatimi i duhur i tij. Sa i përket luftës kundër korrupsionit, organet e IPARD janë të detyruara të parandalojnë, zbulojnë dhe raportojnë parregullsitë.”, thuhet në raport.
