nga Pal Nikolli
Ka njerëz që kalojnë nëpër histori si funksione, dhe ka të tjerë që mbeten si masa morale e një kohe. Përkujtimi i 96 vjetorit të lindjes së Alfred Moisiut, ish-President i Republikës së Shqipërisë, nuk është thjesht një akt mirësjelljeje institucionale, por një çast reflektimi mbi vlerën e shtetarit në një shoqëri që ende kërkon ekuilibrin mes politikës dhe shtetit.
Në një vend ku pushteti shpesh është perceptuar si pronë dhe jo si përgjegjësi, figura e Moisiut u shfaq si përjashtim i qetë: një prani që nuk kërkoi të dominonte skenën, por të stabilizonte rrjedhën. Ai i përket atij brezi burrash që e kuptojnë shtetin jo si tribunë për protagonizëm, por si barrë morale për t’u mbajtur me maturi. Dhe pikërisht në këtë maturi qëndron edhe pesha e tij historike.
Shpesh flasim për krizë politike, por ajo që rëndon më shumë është kriza e shtetarisë. Politika është zhurmë, ndërsa shtetaria është thelb. Politika kërkon fitore, shtetaria kërkon drejtësi. Politika matet me mandate, shtetaria me pasoja afatgjata. Moisiu përfaqëson pikërisht këtë dimension të dytë, më të heshtur, por më të qëndrueshëm: atë të institucionit që flet pak dhe peshon shumë.
Në vitet e tij në krye të shtetit, Shqipëria kishte nevojë më shumë se kurrë për qetësi institucionale, për një figurë që të mos thellonte ndarjet, por të përpiqej t’i zbusë ato. Në një realitet të mbushur me tension politik, ai zgjodhi të mos ishte palë në përplasjet e ditës, por garant i ekuilibrit kushtetues. Dhe ky rol, ndonëse nuk prodhon spektakël, prodhon themele.
Fjala e tij e thjeshtë se “partia ime është Shqipëria” nuk është një formulë retorike për publikun, por një përkufizim i vetë mënyrës sesi e koncepton shërbimin publik. Në thelb, ajo shpreh një filozofi që sot duket më aktuale se kurrë: se shteti nuk ndërtohet mbi interesin partiak, por mbi besimin qytetar; se uniteti kombëtar nuk është dekor ceremonial, por kusht për mbijetesë shoqërore.
Sot, kur përballja me emigrimin masiv të të rinjve po merr përmasa dramatike, figura e një shtetari që flet për Shqipërinë me dashuri të qetë dhe jo me patos propagandistik ka një kuptim të veçantë. Të rinjtë largohen jo vetëm nga varfëria, por nga humbja e besimit. Dhe besimi nuk ndërtohet me fjalë të forta, por me shembull të qëndrueshëm. Moisiu i përket atij tipi udhëheqësi që nuk premtonte shumë, por përpiqej të mos tradhtonte atë pak që thoshte.
Dashuria për atdheun, në rastin e tij, nuk është emocion i zëshëm, por etikë e përditshme. Ajo shfaqet në respektin për institucionet, në gjuhën e matur, në refuzimin për t’u bërë pjesë e konfliktit të ulët, në përpjekjen për të ruajtur dinjitetin e shtetit edhe atëherë kur politika e ditës e shtynte drejt banalitetit. Kjo është një dashuri që nuk kërkon duartrokitje, por ndërton respekt të qëndrueshëm.
Në 96 vite jetë, Alfred Moisiu mbart jo vetëm historinë e një individi, por edhe një pjesë të rëndësishme të historisë së shtetit shqiptar në tranzicion. Ai dëshmoi se është e mundur të drejtosh pa u robëruar nga pushteti, të flasësh pa ndezur përçarje, të ushtrosh autoritet pa e shndërruar atë në arrogancë. Në një shoqëri ku figura publike shpesh konsumohen shpejt, kjo qëndrueshmëri morale mbetet një vlerë e rrallë.
Përtej urimeve formale, 96-vjetori i tij është një ftesë për të reflektuar mbi atë se çfarë modeli shtetari kërkon sot Shqipëria: një figurë që prodhon zhurmë apo një që ndërton besim; një që fiton beteja politike apo një që ruan ekuilibrin institucional; një që flet shumë për atdheun apo një që i shërben atij në heshtje.
Në fund, shoqëritë e pjekura nuk i nderojnë figurat e tyre vetëm për atë që kanë qenë, por për atë që përfaqësojnë ende si standard moral. Alfred Moisiu, në këtë kuptim, mbetet një pikë reference për një ide të thjeshtë, por thelbësore: se shteti nuk mbahet vetëm nga ligjet, por nga karakteri i atyre që e drejtojnë. Dhe ky është ndoshta urimi më i denjë në këtë përvjetor – jo thjesht jetë të gjatë, por jetë të gjatë edhe shembullit që ai po lë pas!
