nga Prof.Dr.Pal Nikolli
Në një shoqëri që ushqehet çdo mbrëmje me dritë ekrani, rreziku më i madh nuk vjen nga errësira, por nga drita e rreme. Aty ku diskursi publik shndërrohet në spektakël, mendimi rrëshqet ngadalë nga kërkimi i së vërtetës drejt justifikimit të saj të shtrembëruar. Nuk bëhet fjalë për një debat idesh, por për një ritual të përsëritur që e mëson publikun të pranojë atë që nuk duhet pranuar.
Ka një mënyrë të rafinuar për ta bërë të padrejtën të duket e zakonshme: duke e quajtur idealizëm kërkesën për ndershmëri, duke e etiketuar naivitet çdo përpjekje për standarde, duke e paraqitur dorëzimin si pjekuri. Kjo gjuhë nuk analizon, ajo mpin. Ajo nuk ndriçon, por qetëson ndërgjegjen që të mos bëjë pyetje. Në këtë proces, fjala humbet funksionin e saj etik dhe kthehet në mjet për të zbutur reagimin qytetar.
Në thelb, problemi nuk është thjesht te ata që ushtrojnë pushtet, por te ata që e përkthejnë atë për publikun. Kur mendja e mprehtë shkëputet nga busulla morale, inteligjenca bëhet instrument i rrezikshëm. Ajo nuk kërkon më llogari, por ndërton alibi; nuk vendos kufij, por i zhduk ata; nuk sfidon, por normalizon. Kështu, ajo që duhet të ishte alarm shndërrohet në ninullë.
Ekziston edhe një skenë e ndërtuar me kujdes, ku këto ide qarkullojnë si mallra. Aty, rolet janë të ndara: disa prodhojnë narrativa që relativizojnë përgjegjësinë, të tjerë u japin atyre mikrofon dhe gravitet. Publiku sheh, dëgjon dhe lodhet. Në fund, mbetet me ndjesinë se gjithçka është e pashmangshme, se dallimet janë iluzion, se kërkesa për drejtësi është një luks i panevojshëm. Kjo lodhje është fitore për ata që nuk duan pyetje.
Por shoqëritë nuk rrëzohen vetëm nga veprimet e gabuara; ato gërryhen nga arsyetimet që i mbrojnë ato. Kur diskursi publik shndërrohet në lavatriçe morali, pasojat nuk janë abstrakte. Ato maten me shërbime që mungojnë, me besim që tretet, me largime që boshatisin të ardhmen. Çmimi i relativizmit nuk paguhet në studio, por në jetën e përditshme.
Në këtë pikë, përgjegjësia nuk i takon vetëm atyre që flasin, por edhe atyre që dëgjojnë. Spektatori nuk është i pafuqishëm. Heshtja, shikimi i verbër, pranimi i zakonit janë forma pjesëmarrjeje. Kur publiku refuzon të jetë klient i mashtrimit të bukur, skena mbetet bosh dhe zhurma humbet kuptimin.
Ndoshta ka ardhur koha të rikthejmë një parim të thjeshtë: fjala publike duhet t’i shërbejë së vërtetës, jo rehatisë; ndërgjegjes, jo interesit; qytetarit, jo pushtetit. Pa këtë kthesë, do të vazhdojmë të jetojmë në një teatër ku gjithçka duket debat, por asgjë nuk është përgjegjësi.
