Nga Halil Teodori
Historia moderne e Kosovës është e pandashme nga historia morale dhe strategjike e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Në vitin 1999, nën presidencën e Bill Clintonit, Amerika ndërhyri jo thjesht si fuqi ushtarake, por si autoritet etik në një Evropë që po dështonte sërish përballë gjenocidit. Bombardimet e NATO-s nuk ishin vetëm një operacion ushtarak; ato ishin një akt civilizues, një shpallje se pas Luftës së Dytë Botërore kishte ende një vijë të kuqe që nuk lejohej të kalohej. Kosova u çlirua sepse Amerika e pa të drejtën për jetë si interes strategjik.
Sot, më shumë se dy dekada më vonë, Kosova nuk ka më nevojë për çlirim. Ajo ka nevojë për paprekshmëri. Dhe pikërisht këtu hyn roli i Ligjit për Autorizimin e Mbrojtjes Kombëtare (NDAA) për vitin 2026, i nënshkruar nga Presidenti Donald Trump, një dokument që shënon kalimin nga mbrojtja reaktive në garanci strukturore.
Ky ligj, që autorizon mbi 901 miliardë dollarë shpenzime ushtarake, shifra më e lartë në historinë amerikane, nuk është thjesht një buxhet. Ai është një hartë e prioriteteve gjeopolitike të SHBA-së. Dhe fakti që Kosova përfshihet në këtë arkitekturë strategjike është dëshmi se stabiliteti i saj nuk shihet më si çështje periferike ballkanike, por si nyje e sigurisë evropiane dhe interesave amerikane.
Dokumenti e përmend Kosovën si një nga gjashtë shtetet kyçe të Ballkanit Perëndimor, duke e lidhur drejtpërdrejt paqen dhe stabilitetin e saj me përparimin demokratik, zhvillimin ekonomik dhe sigurinë kolektive të kontinentit. Kjo është një zhvendosje konceptuale e rëndësishme: Kosova nuk trajtohet më si problem për t’u menaxhuar, por si faktor për t’u konsoliduar.
Veçanërisht domethënëse është qartësia e qëndrimit amerikan ndaj dialogut Kosovë–Serbi. Ligji e konsideron Marrëveshjen e vitit 2023 një hap pozitiv, por kërkon zbatim të menjëhershëm të Aneksit, duke riafirmuar se zgjidhja përfundimtare duhet të bazohet në njohje reciproke. Në të njëjtën kohë, Kongresi amerikan refuzon pa ekuivok çdo ide për ndarje territoriale, shkëmbime apo rishikim kufijsh mbi baza etnike, një mesazh i drejtpërdrejtë kundër rikthimit të fantazmave të shekullit XX.
Në këtë kuadër, mbështetja për zgjerimin e NATO-s në Ballkanin Perëndimor dhe perspektiva e anëtarësimit të Kosovës në Aleancë nuk janë gjeste simbolike, por pjesë e një logjike sigurie afatgjatë. Anëtarësimi në NATO për Kosovën nuk është luks diplomatik; është mekanizëm mbijetese dhe normalizimi shtetëror.
Ligji shtrihet përtej sigurisë tradicionale. Ai parashikon mbështetje për sundimin e ligjit, reformat demokratike, zhvillimin ekonomik dhe rritjen e investimeve, elemente pa të cilat asnjë siguri ushtarake nuk mund të jetë e qëndrueshme. Përfshirja e Kosovës në kuadrin e kundërshtimit të ndikimit malinj rus dhe kinez, si dhe rritja e ndihmës për sigurinë kibernetike, e vendosin shtetin tonë brenda betejës së shekullit XXI: luftës për sovranitet në hapësirën digjitale dhe informative.
Paradoksi politik që e bën këtë ligj edhe më domethënës është konteksti në të cilin u miratua. Presidenti Trump ka qenë kritik ndaj sigurisë evropiane dhe ka kërkuar që aleatët të mbajnë më shumë barrë financiare. Megjithatë, vetë ligji kufizon aftësinë e administratës për të reduktuar praninë ushtarake amerikane në Evropë dhe ruan rolin udhëheqës të SHBA-së në NATO. Kjo tregon se, përtej retorikës, ekziston një konsensus strategjik amerikan mbi domosdoshmërinë e stabilitetit evropian, dhe Kosova është pjesë e këtij konsensusi.
Mesazhi që del nga ky ligj është i qartë dhe i ftohtë në logjikën e tij: paqja, stabiliteti dhe e ardhmja demokratike e Kosovës janë interes strategjik i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Jo për sentimentalizëm historik, por sepse një Kosovë e qëndrueshme, sovrane dhe euroatlantike është pengesë ndaj kaosit, autoritarizmit dhe rishkrimit të dhunshëm të kufijve.
Por kjo garanci nuk është çek i bardhë. Ajo është një ftesë për përgjegjësi. Kosova duhet ta lexojë këtë ligj jo si rehati, por si obligim: të forcojë institucionet, të konsolidojë demokracinë dhe të dëshmojë se është e denjë për aleancën që e mbron.
Nga Bill Clintoni që çliroi Kosovën, te Donald Trump që e fut atë në arkitekturën e mbrojtjes amerikane, rruga është e qartë: Amerika nuk e ka lënë Kosovën as në momentin e errësirës, as në kohën e sfidave të reja globale. Ky partneritet ka qenë dhe mbetet themeli i lirisë, pavarësisë dhe perspektivës sonë euroatlantike.
Kosova sot ka një shans historik: të kalojë nga një shtet i mbrojtur në një shtet të garantuar. Dhe kjo është diferenca midis mbijetesës dhe sigurisë.
